Weerstand tegen droogte, kou, vorst en wind, maar ook sierlijke kwaliteiten, bij-vriendelijkheid en medicinale eigenschappen: de mannelijke kornoelje vinkt veel vakjes aan. Deze inheemse kleine fruitboom produceert sterk hout en levert elk jaar heerlijke vruchten met een zoet, zuur en zeer geurig vruchtvlees.
De mannelijke kornoelje, is een soort afkomstig uit de gematigde zones. Het verspreidingsgebied strekt zich uit van Centraal- en Zuid-Europa (inclusief een deel van België) tot Klein-Azië en Centraal-Azië. Het is een plant die goed aangepast is aan moeilijke omstandigheden, die licht nodig heeft en meestal groeit op droge en warme plaatsen, tot 1500 m boven zeeniveau. Deze soort heeft een trage groei en een lange levensduur - tot wel 300 jaar! - en gedijt aan de rand van bossen, in struikachtige steppen en lichte bossen, bijvoorbeeld. In de natuur groeit de mannelijke kornoelje meestal als een struik onder hoge bomen zoals eiken en beuken.
De Cornus mas is een struik of een kleine boom die goed gesnoeid kan worden en kan groeien tot een hoogte van 3 tot 9 meter. Zijn kroon is vaak breder dan hij hoog is. Hij heeft de neiging om uit de stronk te schieten. Deze scheuten vervangen de oude stelen die gestorven zijn, wat de lange levensduur van deze soort verklaart. In de teelt echter, remmen deze scheuten de groei van de hoofdstam, daarom wordt meestal geadviseerd ze te verwijderen. De mannelijke kornoelje wordt gekenmerkt door een oppervlakkig en uitgebreid wortelstelsel. Dit, samen met de beharing en de structuur van zijn bladeren en volgens een lid van de Cercle des Naturalistes de Belgique, zijn vermogen om gemakkelijk te mycorrhizen, maakt van deze struik een plant die droogteresistent is. Het wortelstelsel van de fuselier gaat zelden dieper dan één meter, 40 tot 60% van de wortelmassa bevindt zich in de eerste tien centimeter van de bodem. Hij heeft geen opvallende penwortel. Rond de leeftijd van 70 jaar bereikt de diameter van het wortelstelsel het dubbele van het projectieoppervlak van de kroon.
De mannelijke kornoelje is winterhard tot -30°C, is bestand tegen droogte, wind en vorst, maar niet tegen zout en zeeklimaat. Zijn bloem kan temperaturen onder -5°C zonder schade weerstaan dankzij het volgende mechanisme: de bloei van de Cornus mas is heterogeen, zelfs binnen dezelfde bloeiwijze, en strekt zich uit over een lange periode. Wanneer de temperaturen dalen, sluiten de bloemen zich, wat hen in staat stelt om drie dagen sneeuw te weerstaan en vervolgens weer te openen als het weer warmer wordt. En zelfs als de vroegste bloemen zouden bevriezen, aangezien elke bloeiwijze 15 tot 25 bloemen heeft, zullen er altijd minstens drie tot vier vruchten zijn die rijp worden en zorgen voor een rijke oogst. Gedurende haar 50 jaar ervaring heeft professor Klimenko, een expert in kornoeljes, slechts één slecht oogstjaar gekend, toen de bloemen acht opeenvolgende dagen onder de sneeuw bleven.
Bovendien produceert deze soort een bijzonder sterk en duurzaam hout, dat al in de Oudheid werd gebruikt voor het maken van wapens: in Homerus' Odyssee, waarin de vroegste vermelding van de mannelijke kornoelje in de literatuur staat, draagt Odysseus een lans van kornoeljehout. Bovendien zou volgens een Romeinse legende een struik zijn ontstaan uit een kornoeljehouten speer die door Romulus vanaf de Aventijn was geworpen en wortel had geschoten. De naam "mannelijke" kornoelje verwijst trouwens naar de hardheid van zijn hout, en niet naar het geslacht van de soort. Bij archeologische opgravingen hebben onderzoekers een aardewerken vat gevonden met kornoeljezaden die dateren van 600 jaar voor onze jaartelling! Bovendien maken de lange bloeiperiode en het prachtige herfstblad van de mannelijke kornoelje hem ook tot een sierplant. Het is een van de eerste struiken die in onze regio bloeit en biedt voedsel voor bijen aan het einde van de winter.
De mannelijke kornoelje begint al eind februari te bloeien en heeft kruisbestuiving nodig met een andere variëteit om goed vrucht te dragen, omdat hij meestal niet zelfvruchtbaar is. Vanaf half tot eind augustus produceert hij ovale vruchten (stenen vruchten) die variëren in kleur van rood tot geel en donker bijna zwart bordeaux. De kornoeljes, die een langgerekte pit bevatten, zijn gemiddeld 2 cm lang en wegen tussen 1,6 en 2,6 g, of zelfs 4 tot 6 g voor de grotere fruitvariëteiten. De kornoeljes zijn sappig en zoet, hebben een aroma van rood fruit en rijpen ongelijkmatig. Om ze echt te waarderen, moeten ze volledig rijp zijn, wanneer ze hun samentrekkende eigenschap hebben verloren en het vruchtvlees zacht aanvoelt (ze zijn vaak op hun best als ze net van de boom zijn gevallen). Het zijn klimacterische vruchten, die blijven rijpen nadat ze zijn geplukt of van de struik zijn gevallen.
De mannelijke kornoelje is een bijzonder productieve fruitstruik. Een plant van 15 tot 20 jaar kan tussen de 20 en 70 kg fruit produceren en een goed beheerde boomgaard kan 20 ton fruit per hectare opleveren, en dit voor meer dan 150 jaar. Een geënte plant begint na twee of drie jaar vruchten af te werpen, en een drie- of vierjarige plant produceert al 3 tot 5 kg fruit. Een boomgaard kan tussen de 300 en 600 planten per hectare tellen. Bovendien lijkt deze soort niet gevoelig te zijn voor een specifieke ziekte of plaag, waardoor het mogelijk is hem te telen zonder gebruik te maken van gewasbeschermingsmiddelen.
Kornoeljeboomgaard in Polen
Zoals dit overzicht van de plant laat zien, is de mannelijke kornoelje een virtuoos in klimaatadaptatie, die kan groeien onder moeilijke omstandigheden en zowel droogte als koude of vorst kan verdragen. Bovendien produceert deze soort heerlijke vruchten en zijn er veel variëteiten die voor variatie zorgen. Het is ongetwijfeld een van onze favoriete fruitstruiken in het "Bois de Rode Bos" en we zouden u er graag meer over vertellen in de kwekerij of tijdens een rondleiding op ons terrein.
Dit eerste artikel maakt deel uit van een dossier gewijd aan de Cornus mas. Als u uw verkenning van deze geweldige kleine fruitboom wilt voortzetten en meer wilt ontdekken over de teelt van de mannelijke kornoelje, bezoek danhier !
Bronnen
- Couplan, François, Le Régal végétal, Sang de la Terre, 2015.
- Da Ronch, Flavio, Caudullo, Giovanni, Houston Durrant, Tracy, et de Rigo, Daniel, « Cornus mas in Europe: distribution, habitat, usage and threats » dans European Atlas of Forest Tree Species, Commission européenne, 2016.
- Drouet, François, Pratique du cornouiller mâle – Cornus mas L., 2018, http://www.fruitiers-rares.info/articlesA-141a146/article144-Cornus-mas-Cornouiller-male.html
- Kazimierski, Maciej, Regula, Julita et Molska, Marta, « Cornelian cherry (Cornus mas L.) – characteristics, nutritional and pro-health properties » dans Acta Scientiarum Polonorum Technologia Alimentaria, 18, 10.17306/J.AFS.0628, 2019, p. 5 à 12.
- Klimenko, Svitlana, « Cornelian cherry in perspective » (traduction), Ogorodnik, octobre 2011.
- Klimenko Svitlana, Cornel varieties in Ukraine
- Liou-Gille, Bernadette, « La fondation de Rome : lectures de la tradition », Histoire urbaine, vol. 13, no. 2, 2005, p 67 à 83.
- L’Abeille Noire, Les cornouillers mâles en fleurs ; L'Abeille Noire, 25 février 2021, https://www.labeillenoire.be/2021/02/25/les-cornouillers-m%C3%A2le-en-fleurs-l-abeille-noire/
- Pirc, Helmut, Encyclopédie des fruitiers sauvages ou méconnus – Pour le jardin & la haie fruitière, Ulmer, 2022.
- Shaidarova, Svitlana, publication Facebook.
Fotocredits
- Carte de la zone de distribution : Da Ronch et alii
- Abeille butinant une fleur : https://www.labeillenoire.be/2021/02/25/les-cornouillers-m%C3%A2le-en-fleurs-l-abeille-noire/