Het kweken van citrusbomen in koudere regio's zoals Vlaanderen en België kan ambitieus lijken, maar dankzij een zorgvuldige selectie van winterharde variëteiten is het niet alleen mogelijk, maar ook ongelooflijk lonend (met enkele aanpassingen). In dit artikel zullen we een dubbele top 3 van winterharde citrusbomenverkennen, waarbij we onderscheid maken tussen degenen die vers gegeten worden, "uit de hand", en degenen die ideaal zijn voor verwerking. Of je nu een hobbytuinier bent die de grenzen van je tuin wil verleggen of een producent op zoek naar nieuwe mogelijkheden, deze selecties beloven je palet van smaken en aroma's te verrijken, zelfs in een koeler klimaat.
Let op, de temperatuuraanbevelingen blijven zeer theoretisch en kunnen worden beïnvloed door de duur van de vorst, de omgevingsvochtigheid, de onderstam, de ernst van de vorst, enz.
Winterharde citrusbomen voor directe consumptie
1. Citsuma van Praag (-15°C et - )
Op nummer 1 op het podium staat de Citsuma van Praag citrusboom, een hybride citrusboom gecreëerd door kruising van Poncirus trifoliata en een Satsuma mandarijnboom, ontwikkeld door de Universiteit van Praag en verspreid door Bernhard Voss. Deze boom kenmerkt zich door zijn lange, slanke, kronkelige en doornige takken, met kleine, langwerpige bladeren die enkelvoudig, dubbel of drievoudig kunnen zijn. Hij groeit snel, zelfs wanneer geënt op een poncirus, en heeft de neiging om zijn bladeren te verliezen wanneer het fruit rijp is.
De vrucht van de Citsuma van Praag citrusboom, met een gewicht van ongeveer 70g, is rond en oranje van kleur bij rijpheid, met een korrelige schil en een dikke, maar goed pellende huid. Het vruchtvlees, dat doet denken aan dat van de satsuma, is licht zuur, sappig en bevat weinig pitten. De schil is zeer geurig, en het sap biedt een aangename smaak die tussen de sinaasappel en de satsuma in zit, zowel zoet als behoorlijk geurig.
Hoewel deze vrucht volledig rijp geconsumeerd kan worden, wordt hij vaak gebruikt in gekonfijte vorm of in siroop vanwege zijn smaakkwaliteit. De variëteit toont een opmerkelijke weerstand tegen kou, bestand tegen temperaturen tot -15°C, wat het een levensvatbare optie maakt voor koelere regio's. Echter, zijn late rijpheid, van november tot januari, en zijn mogelijke willekeurige winterhardheid, met vruchten die bevriezen bij -5°C, moeten in overweging worden genomen.
Sa résistance aux maladies et sa capacité à produire un fruit de qualité proche de celle du parent satsuma, même dans des conditions climatiques défavorables, font du Citsuma de Prague un choix intéressant pour les cultivateurs à la recherche d'agrumes adaptés aux climats plus froids. Sa période de floraison en mai ajoute à son attrait en tant qu'arbre ornemental et productif.
2. Keraji D14 (-13°C)
Latijnse naam: Citrus reticulata "Keraji". De Keraji D14, afkomstig van het eiland Kikaijima in Japan, is een citrusvrucht gekenmerkt door zijn kracht en hoge productiviteit. Deze variëteit is opmerkelijk vanwege zijn koudebestendigheid, bestand tegen temperaturen van -14° tot -15°C, waardoor hij resistenter is dan de standaard keraji.
De vrucht is klein van formaat met een gemiddeld gewicht van 50g en is geel van kleur bij rijpheid. Het onderscheidt zich door zijn zeer aromatische schil, die een typische mandarijnengeur biedt verrijkt met kruidige noten. Het vruchtvlees, geeloranje van kleur, varieert van zuur tot zoet, afhankelijk van de rijpheid van de vrucht: zuur wanneer de vrucht nog groen is, wordt het zoet in november, wanneer de vrucht volledig geel is geworden, en bevat pitten.
Voici la traduction en néerlandais : Nog groen gebruikt, dient de Keraji D14 als een sudachi in bouillons en andere culinaire bereidingen voor zijn schil en sap. Bij volledige rijpheid wordt het gewaardeerd als een eetbare mandarijn.
De bladeren van de Keraji D14, zeer aromatisch en met bijna kruidige noten, worden ook in de keuken gebruikt.
De oogstperiode loopt van september tot november, waarbij de boom een hoogte kan bereiken van 4 meter. Hij bloeit in het voorjaar, is groenblijvend en produceert gele vruchten.
3.1 Clemyuz 2-2
De Clemyuz 2-2, bekend als een hybride van clementine en yuzu, werd ontwikkeld door Dr. Brown in de jaren 1960. Deze vrucht valt op door zijn oranje en gladde schil. Wanneer de vrucht zelfbestoven is, bevat hij weinig zaden, maar bij kruisbestuiving kan het aantal zaden variëren tussen 8 en 20. Deze zaden zijn vlezig en vertonen een mix van mono-embryonale en poly-embryonale types. De Clemyuz 2-2 wordt vooral gewaardeerd om zijn onderscheidende smaak die doet denken aan die van limoen, evenals om zijn vermogen om vers te blijven voor meerdere maanden wanneer bewaard in de koelkast.
Dit fruit kenmerkt zich door zijn uitzonderlijke winterhardheid, in staat om temperaturen tot -12°C te tolereren. Deze koudebestendigheid maakt het geschikt voor koelere omgevingen waar andere citrusvruchten niet zouden overleven. De Clemyuz 2-2 rijpt relatief laat, en biedt bij volledige rijpheid een mandarijn met een voortreffelijke smaak, zoet en sappig, wat het ideaal maakt voor directe consumptie alsook voor gebruik in de keuken, met name voor de schillen en het sap.
Dr. Brown ontwikkelde ook een andere soortgelijke variëteit, de Clem-Yuz 3-3, die lichtjes verschilt in smaak. Echter, de Clemyuz 2-2 wordt vaak de voorkeur gegeven vanwege zijn smaak, die door sommige producenten als superieur wordt beschouwd. Naast het gebruik als tafelfruit kunnen de zeer aromatische en bijna kruidige bladeren van de Clemyuz 2-2 ook gebruikt worden in de keuken, wat een extra dimensie toevoegt aan culinaire gerechten.
3.2 Citrandarin 899A
De Citrandarin 899A, gecategoriseerd onder citrusvruchten en hun hybriden, is een exemplaar dat voortkomt uit een F2-kruising tussen Changsha en Poncirus. Deze variëteit staat ook bekend onder de codenaam "J".
Beschrijving van de boom: De Citrandarin 899A presenteert zich als een stekelige struik, met een groeikracht die varieert van gemiddeld tot hoog. Zijn bladeren, klein van formaat, doen denken aan die van de citrangequat Thomashville door hun vorm en textuur. Een van de belangrijkste voordelen van deze variëteit is zijn grote weerstand tegen kou, bestand tegen temperaturen tot -15°C. Deze eigenschap maakt het bijzonder geschikt voor koelere klimaten waar de teelt van citrusvruchten doorgaans moeilijker is.
Beschrijving van de Smaak: De Citrandarin 899A staat bekend om zijn smaak die vergelijkbaar is met die van een goede sinaasappel, en biedt daarmee een aangename smaakervaring die gewaardeerd wordt door citrusliefhebbers.
Oorsprong van de variëteit: Deze variëteit is verkregen uit zaailingen door Bernard Voss, en draagt zo bij aan de verrijking van de diversiteit van citrusvruchten die geschikt zijn voor gematigde klimaten. De ontwikkeling is het resultaat van onderzoek gericht op het combineren van de koudebestendigheid van Poncirus met de gewaardeerde smaakkwaliteiten van sinaasappels en mandarijnen, met als doel het produceren van citrusvruchten van superieure kwaliteit die geschikt zijn voor een grotere verscheidenheid aan klimaatomstandigheden.
De Citrandarin 899A vormt dus een interessante keuze voor tuiniers en hoveniers die op zoek zijn naar koudebestendige citrusvruchten, die zowel een mooie struikvormige esthetiek bieden als de belofte van heerlijke vruchten die doen denken aan de smaak van traditionele sinaasappels.
Winterharde citrusbomen voor culinair gebruik
1.1 Eremorange
De citrusboom'Eremorange is een natuurlijke hybride die ontstaat uit de kruising tussen de Australische Woestijnlimoen (Eremocitrus glauca) en de zoete sinaasappel. Deze hybridisatie, geselecteerd in Australië, maakt gebruik van het opmerkelijke vermogen van C. glauca om te hybridiseren..
De Eremorange boom kenmerkt zich door een open groeivorm en rechte groei, wat duidt op kracht en hoge productiviteit. Zijn lancetvormige bladeren, lichtgroen van kleur, doen denken aan die van de olijfboom, met een kenmerkende verticale rangschikking geërfd van de C. glauca.
De vrucht van de Eremorange citrusboom varieteït, klein en bolvormig, heeft een dunne, gladde schil die bij rijpheid verandert in een oranje-gele kleur. Zijn korrelige en sappige pulp, bestaande uit kleine gele bolletjes, biedt een semi-zoete smaak en een aangenaam aroma, met de aanwezigheid van enkele zaden.
De vruchten van de Eremorange rijpen als een van de eersten in de categorie citrusbomen, maar blijven niet lang aan de boom nadat ze rijp zijn. Het fruit is uitstekend geschikt voor jam of gekonfijt fruit, en biedt smaken die doen denken aan mandarijn, sinaasappel en het Engelse snoepje Harlequin.
Opmerkelijk vanwege zijn grote vorstbestendigheid, met een geschatte tolerantie tussen -10° en -12°C, of zelfs meer, onderscheidt de Eremorange zich door zijn vermogen om zich aan te passen aan vele regio's. Dit maakt deze vrucht van uitzonderlijke kwaliteit een favoriete keuze voor telers en consumenten die op zoek zijn naar unieke en resistente citrusvruchten.
1.2 Citrangeremo (-14°C)
De Citrangeremo is een hybride ontstaan uit de kruising tussen Eremocitrus glauca en Citrange, geënt op Citrumelo. Deze genetische combinatie geeft deze citrusvrucht een uitstekende koudebestendigheid en een opmerkelijke droogtetolerantie, kenmerken die zijn geërfd van zijn oceaan oorsprong.
De Eremocitrus sinensis, de ouder van deze hybride, komt oorspronkelijk uit Australië en is een kleine groenblijvende boom die tot 5 meter hoog kan worden. Hij heeft donkergroene bladeren en witte of lichtroze bloemen met een aangename geur. De vrucht, die op een citroen lijkt, is kleiner en ronder, met een schil die van groen naar geel verkleurt naarmate hij rijper wordt. Het sappige, zure vruchtvlees is zoeter dan dat van een gewone citroen. Vertaald met DeepL.com (gratis versie)
Citrangeremo combineert de eigenschappen van Eremocitrus glauca met die van Citrange (een hybride tussen Poncirus trifoliata en Citrus sinensis). De resulterende boom is erg stekelig, met fijn, lancetvormig blad dat goed bestand is tegen droogte. De vruchten, kleine gele tot oranje citrusvruchten, bevatten weinig zaden.
Wat Citrangeremo zo speciaal maakt, is dat het vruchtvlees bolletjes vormt die doen denken aan kaviaarcitroen. Deze eigenschap maakt dat het qua textuur dicht bij de Eremorange ligt, maar met een aparte smaakervaring. De vrucht kan vers worden gegeten of in jam worden verwerkt, een veelzijdigheid die zeer gewaardeerd wordt in de keuken.
Dankzij zijn robuuste oorsprong en unieke kwaliteiten is Citrangeremo een aantrekkelijke optie voor citruskwekers en -liefhebbers die op zoek zijn naar variëteiten die bestand zijn tegen koude en droogte en tegelijkertijd nieuwe en interessante smaken bieden.
2. Ichang Lemon (-14°C)
De Citrusboom Ichang, Ichang Lemon Citrus ichangensis volgens zijn wetenschappelijke naam, komt oorspronkelijk uit de gematigde zones van Azië, vooral uit China en Japan. Het heeft een uitzonderlijke weerstand tegen de kou, die die van de meeste andere citrusvruchten overtreft, waardoor het ideaal is voor de teelt in gematigde gebieden waar vorst een risico is.
De Ichang citroenboom behoort tot de papeda groep en deelt met deze wilde citroenen en hun hybriden een opmerkelijke weerstand tegen koude klimaten en een aanpassing aan bergachtige of gematigde omgevingen. Papeda-vruchten kunnen worden herkend aan hun dikke, ruwe schil, hun zwakke sap en hun vaak sterke of bittere smaak, waardoor ze minder gebruikelijk zijn om direct te eten, maar hun schil is van onschatbare waarde in de keuken.
De vruchten van de Ichang citroen zijn middelgroot tot groot en hebben een dikke schil met textuur. Ze zijn minder zuur dan traditionele citroenen en hebben een uitgesproken smaak, die soms omschreven wordt als licht bitter of rijk aan aromatische noten. De robuustheid van de schil maakt ze ideaal voor het gebruik van schil in gerechten, jam of conserven.
De brede, geurige bladeren van de Ichang citroen worden ook gebruikt in de Aziatische keuken als smaakstof. De geurige bloemen geven de boom extra esthetische aantrekkingskracht, waardoor hij nog aantrekkelijker wordt voor zowel culinaire als decoratieve doeleinden.
Naast de vruchten is de Ichang Lemon geliefd als sierplant vanwege zijn koudebestendigheid, waardoor hij kan worden gekweekt in gebieden die traditioneel ongeschikt zijn voor citrusvruchten. Deze weerstand tegen lage temperaturen maakt het een verstandige keuze voor landscaping projecten in regio's met een risico op lichte vorst.
Hoewel het door zijn vele kwaliteiten een citrusvrucht bij uitstek is, wordt de Ichang Lemon niet zo vaak geteeld of is hij niet zo beschikbaar op de markt als andere variëteiten, vaak vanwege zijn late rijping en kortere oogstseizoen op sommige plaatsen. Toch is de Ichang Lemon een aantrekkelijk en lonend alternatief voor citrusliefhebbers en tuiniers die op zoek zijn naar koudebestendige variëteiten.
3.1 Troyer x Rangpur (-11/-12°C)
Deze citrusvrucht, het resultaat van hybridisatie tussen de Troyer citrange en de Rangpur limoen, is een boom met een gemiddelde tot hoge groeikracht die overvloedig produceert. De bloemen zijn bijzonder groot voor een vrucht die ongeveer 60 gram weegt. Ze zijn een voorbode van de koudebestendigheid van de boom, die bestand is tegen temperaturen tot -12°C.
De vrucht, een oranje limoen, heeft een uitsteeksel bovenaan en de schil roept lichtjes kruidige limoenaroma's op. Het oranje vruchtvlees heeft een zuurgraad die afneemt naarmate de vrucht rijper wordt, terwijl de karakteristieke limoensmaak behouden blijft. Hoewel er enkele pitjes in zitten, wordt de vrucht gewaardeerd om zijn sappigheid, zoetheid en rijke smaak, en krijgt hij een vorm die doet denken aan een peer.
Vanuit botanisch standpunt onderscheidt deze citrusvrucht zich door zijn grote genetische diversiteit. Hij heeft een dichte kroon, zonder afhangende takken, en de jonge takken zijn glad, terwijl de oudere takken gegroefd zijn. Over het algemeen heeft hij geen stekels. De bladsteel (de stengel die het blad met de tak verbindt) is glad en van gemiddelde lengte, met kleine, dunne extensies die op het blad aansluiten. De enkele bladeren hebben afgeronde hoeken en buigen lichtjes in zowel zon als schaduw en verspreiden een zoete oranje geur wanneer ze geplet worden.
De vrucht kan rond of licht langwerpig zijn, met een licht ruwe gele tot oranjerode schil. De schil is taai en het oranje vruchtvlees heeft een pittige smaak.
3.2 Citrange Morton (-15°C)
De citrange Morton is het resultaat van een kruising tussen de sinaasappel (Citrus sinensis) en de poncirus (Poncirus trifoliata), waardoor een opmerkelijke sierstruik is ontstaan. Deze mooie, halfwintergroene boom heeft drielobbige bladeren die iets groter zijn dan die van de Poncirus, waardoor hij het hele jaar door visueel aantrekkelijk is. Hoewel de vruchten niet erg groot zijn, vallen ze op door hun gele tot oranje kleur en vrij glad oppervlak, wat de plant nog esthetischer maakt.
In de lente is de Morton citrange bedekt met prachtige, extreem geurende witte bloemen, die een spectaculair bloeiseizoen inluiden. Deze grote bloemen dragen niet alleen bij aan de decoratieve aantrekkingskracht van de boom, maar trekken ook een verscheidenheid aan bestuivers aan. De boom staat ook bekend om zijn winterhardheid, hij kan koude temperaturen tot -15 graden Celsius weerstaan, waardoor het een populaire keuze is voor tuiniers die winterhard groen willen toevoegen aan hun landschap.
Praktisch gezien is de Morton citrange nuttig als onderstam voor andere citrusvruchten dankzij zijn goede weerstand tegen kalk en zijn groeikracht. De vrucht, een kleine, dichte sinaasappel, begint te rijpen met een bittere smaak die verzacht als je ze aan de boom laat rijpen. Dankzij deze unieke eigenschap kan de vrucht worden gebruikt in de keuken, vooral in jam, waarbij de overgang van smaken wordt benut om aparte culinaire bereidingen te creëren.
Kortom, de Morton citrange is een boom die erg gewaardeerd wordt om zijn decoratieve kwaliteiten, zijn weerstand tegen de kou en zijn culinaire mogelijkheden, waardoor het een favoriete keuze is voor hoveniers en tuinarchitecten die hun omgeving willen verrijken met een plant die zowel mooi als nuttig is.
CONCLUSIE
Kortom, het is heel goed mogelijk om winterharde citrusvruchten te telen in Vlaanderen en België. Om de groei en overleving van deze planten te optimaliseren, is het echter essentieel om ze in zorgvuldig gekozen microklimaten te plaatsen. De nabijheid van een muur, de beschutting van de stedelijke omgeving of de bescherming van een kas kunnen mildere omstandigheden creëren, die essentieel zijn om de ontberingen van het noordelijke klimaat te compenseren. Aanhoudende kou, harde wind en lage temperaturen kunnen de gezondheid en ontwikkeling van citrusbomen aanzienlijk beïnvloeden, zelfs als ze zijn geënt op robuuste onderstammen zoals Poncirus, die bekend staat om zijn weerstand tegen de kou. Door goed op hun omgeving te letten, kunnen winterharde citrusbomen gedijen ondanks de uitdagingen die deze regio met zich meebrengt.
Bonus: Hier is een artikel over de gebreken van citroenboomen in potten
Bonus 2: Hier is een artikel over voorjaarsvorst..
CREDITS
Merci à Julien Bélart pour ses recommandations et ses confirmations.
Sources
Livre - Les agrumes résistant au froid – A cultiver en pleine terre. Biggio O. & Londeix B., 2022. Ulmer